Hormoontherapie tegen overgangsklachten

Hoewel de overgang ‘erbij hoort’, wil dat niet zeggen dat iedere vrouw deze periode zonder kleerscheuren doorkomt. Tijdens de verschillende fases van de overgang kun je last krijgen van aardig wat klachten, zoals stemmingswisselingen, hartkloppingen, pijn bij het vrijen, opvliegers, ongewild urineverlies en vermoeidheid. Zijn de klachten zo hevig dat ze je dagelijks leven beïnvloeden, dan kun je medicijnen gaan gebruiken. Daar kleven voor- en nadelen aan.

Wanneer aan de medicijnen?

Door goed voor jezelf te zorgen, kan je overgangsklachten enigszins binnen de perken houden. Gezond eten, voldoende ontspanning en regelmatig sporten zorgen ervoor dat je fit wordt. Hierdoor heeft de overgang minder impact en ben je beter bestand tegen eventuele klachten. Toch helpen deze leefregels niet altijd voldoende. Ook natuurlijke middelen, zoals voedingssupplementen die speciaal gericht zijn op de overgang, werken niet altijd even goed. Sommige vrouwen hebben nu eenmaal last van ernstige overgangsklachten. Medicijnen tegen de overgang kunnen dan een uitkomst zijn.

De oorzaak van overgangsklachten

Overgangsklachten zijn het gevolg van een verandering in de hormoonhuishouding: de productie van oestrogeen en progesteron neemt af. Deze hormonen spelen niet alleen een belangrijke rol bij de vruchtbaarheidscyclus, maar ook bij veel andere lichamelijke processen. Met name oestrogeen zorgt ervoor dat we lekker in ons vel zitten, zowel op lichamelijk als op geestelijk vlak. Als de aanmaak van deze stof afneemt, kan dat dus voor veel problemen zorgen. De medische wereld heeft hier een oplossing voor gevonden: hormoonvervangende therapie (ook wel hormoontherapie of hormoonsubstitutietherapie genoemd).

Hoe werkt hormoonvervangende therapie in de overgang?

Bij hormoonvervangende therapie in de overgang wordt het tekort aan vrouwelijke geslachtshormonen aangevuld door middel van een hormoonpreparaat. Die zijn er in verschillende vormen:

• Hormoontabletten om in te nemen;
• Hormoonpleisters. De werkzame stof wordt dan opgenomen via de huid;
• Hormonale crème of zetpillen. Deze worden aangebracht in de vagina en zijn bedoeld voor vrouwen die vooral last hebben van ‘urogenitale klachten’, zoals steeds terugkerende blaasontstekingen of een droge vagina en daardoor pijn bij het vrijen.

Vrouwen die geen baarmoeder meer hebben, krijgen alleen een supplement met het oestrogeenhormoon. Is de baarmoeder niet verwijderd, dan komt daar ook het progesteronhormoon bij. Dit voorkomt dat het baarmoederslijmvlies te dik wordt waardoor er eventueel baarmoederkanker kan ontstaan.

Voordelen van hormoontherapie tegen overgangsklachten

Een hormoonbehandeling helpt meestal erg goed tegen overgangsklachten. De meeste vrouwen die hormoontherapie krijgen, merken een duidelijke verbetering als het gaat om klachten als opvliegers, nachtzweten, stemmingswisselingen en droge slijmvliezen. Ook klachten als vermoeidheid en depressiviteit kunnen door de medicijnen behoorlijk verminderen.

Het oestrogeenhormoon beschermt je lichaam ook tegen botverlies (osteoporose). Vrouwen die alleen een oestrogeensupplement krijgen, lijken ook nog eens beter beschermd tegen hart- en vaatziekten. Daarom wordt hormoontherapie meestal aangeraden aan vrouwen die vroeg in de overgang komen; zij hebben een grotere kans op osteoporose en hart- en vaataandoeningen.

Bijwerkingen hormoontherapie

Wie medicijnen gebruikt, kan last krijgen van bijwerkingen. Dat geldt ook voor hormonale medicijnen. De bijwerkingen waar je eventueel mee te maken krijgt, lijken een beetje op die van de anticonceptiepil. Dat is niet vreemd, want ook die pillen zijn gebaseerd op de vrouwelijke geslachtshormonen oestrogeen en progesteron. Bijwerkingen van hormoontherapie in de overgang zijn bijvoorbeeld:

• Onregelmatige menstruaties of doorbraakbloedingen;
• Gespannen of pijnlijke borsten;
• Hoofdpijn;
• Vasthouden van vocht.

Overigens is de kans op bijwerkingen kleiner als je hormoonpleisters gebruikt dan wanneer je pillen slikt. Bij het gebruik van lokale hormoontherapie (vaginale gel of zetpillen) is de kans nog kleiner.

De risico’s van hormoonvervangende therapie

Veel vrouwen zijn bang dat hormoontherapie het risico op borstkanker of andere ernstige aandoeningen vergroot. Hoe zit dat precies? De professionele meningen zijn hierover verdeeld.

• Veel gynaecologen stellen dat de huidige overgangsmedicijnen veilig gedoseerd zijn. De kans op borstkanker neemt daardoor de eerste vijf jaar niet of nauwelijks toe. Je moet echter niet te laat (10 jaar nadat de overgang is ingezet) beginnen met hormoontherapie, want is het risico wel verhoogd.
• De standaard van het Nederlands Huisartsen Genootschap geeft aan dat er wel direct een verhoogde kans is op ernstige bijwerkingen, zoals borstkanker, trombose en een hartinfarct. Die risico’s zijn echter zeldzaam: het gaat om een toename van 1 tot 4 gevallen per 1000 vrouwen. Bovendien vermindert het risico ook weer geleidelijk na het stoppen met de medicatie.

Goed om je te realiseren: de kans op ernstige bijwerkingen is groter bij het gebruik van de reguliere anticonceptiepil dan wanneer je hormoontherapie tegen overgangsklachten gebruikt. Ook factoren als alcoholgebruik, overgewicht en roken spelen een veel grotere rol bij het ontstaan van borstkanker, trombose en hartinfarcten dan hormoontherapie.

Is hormoontherapie in de overgang geschikt voor iedereen?

Hormoontherapie tegen overgangsklachten is helaas niet voor iedere vrouw een optie. Een behandeling met hormonale medicijnen wordt bijvoorbeeld afgeraden als je:

• Rookt en/of cholesterolverlagende medicijnen gebruikt;
• Borstkanker hebt, hebt gehad of hier meer risico op hebt;
• Eerder een embolie, trombose of hartinfarct hebt gehad of daar meer risico op hebt;
• Lijdt aan endometriose (woekering van het baarmoederslijmvlies buiten de baarmoeder).

Je huisarts of gynaecoloog weet of jij in aanmerking komt voor een behandeling met hormonen.

Wel of geen hormoontherapie in de overgang?

Of hormoontherapie iets voor jou is, kun je alleen maar zelf beslissen. Daarbij is het belangrijk om alle voor- en nadelen goed tegen elkaar af te wegen. Wordt je leven zodanig beheerst door de overgangsklachten dat je niet normaal kunt functioneren, dan kan hormoontherapie een uitkomst zijn. Overleg met je huisarts of gynaecoloog wat voor jou de beste optie is. Kies je voor hormoontherapie, laat je dan wel altijd regelmatig controleren door een arts.