Overgang

De overgang kondigt een nieuwe levensfase aan. Het is een periode met lichamelijke en emotionele verschijnselen die soms wel en soms niet tot klachten leiden. Verontschuldig je er echter niet voor. Het is een natuurlijk proces.

Vrouwen van rond de vijftig jaar staan tegenwoordig midden in het leven. Of ze nu werken of niet, ze zijn actief en houden vaak nog alle mogelijke ballen in de lucht. Zo’n druk en vol leven kan behoorlijk gedwarsboomd worden door de overgang. Als deze tenminste klachten met zich meebrengt. Dat is niet bij iedere vrouw zo. Een overgangsverschijnsel is niet per definitie een klacht. De overgang is immers een natuurlijk proces, maar je schamen voor die lichamelijke en emotionele veranderingen en de gevolgen ervan zoals bijvoorbeeld een opvlieger zou eigenlijk niet moeten. Dat lijkt niet meer van deze tijd. Toch blijkt de overgang nog vaak een obstakel en een taboe. Daarom zijn meer openheid en goede voorlichting enorm belangrijk.

De overgang

Iedere vrouw komt vroeg of laat in de overgang. Een periode die vaak bestempeld wordt als eentje met allerlei lichamelijke en geestelijke klachten. In de praktijk blijkt dat echter veel genuanceerder te liggen. De een heeft jaren last, een ander heeft het nauwelijks in de gaten. De een noemt het een hormonale tsunami, bij de ander stopt de menstruatie en daar lijkt het mee gedaan. De cijfers over hoeveel vrouwen tussen de veertig en zestig jaar er last van hebben zijn steeds weer anders en variëren van ver onder de 50 procent tot 65 procent, maar dat 20 procent van de vrouwen ernstige klachten heeft, is reden genoeg om overgangsklachten serieus te nemen.

Overgangsklachten

Het blijft echter lastig om te duiden welke klachten bij de overgang horen en welke gewoonweg bij het ouder worden. Tachtig procent van de vrouwen heeft overgangsverschijnselen, maar een verschijnsel is nog geen klacht. Als het wél om klachten gaat, moeten ze serieus genomen worden. Overgangsklachten die veel voorkomen zijn slaapproblemen, nachtelijk zweten, vermoeidheid, opvliegers en spier- en gewrichtspijn. Dit afdoen als: ‘het zullen de hormonen wel zijn’, is niet meer van deze tijd. Juist omdat veel vrouwen het anders ervaren, artsen er meerdere visies op na houden en de overgang nogal eens voor discussie zorgt, is het belangrijk dat een vrouw zelf de verantwoordelijk neemt en bewust kiest voor haar eigen kwaliteit van leven. Wie een klacht heeft die niet al te veel impact heeft, kan daar mogelijk prima mee leven. Wordt het dagelijks functioneren zodanig door klachten belemmert dan is het zoeken naar een passende oplossing door middel van medicatie of andere middelen een optie.

Meest voorkomende overgangsklachten

  • opvliegers
  • nachtzweten
  • slaapproblemen
  • vermoeidheid
  • spier- en gewrichtspijn

Overgang een taboe

Het credo: gewoon accepteren, is flauw. Vrouwen in de overgangsleeftijd staan nog volop in het leven, hebben een baan, een druk gezin met studerende kinderen of allebei. Soms zijn de kinderen net de deur uit en is het zoeken naar een nieuw evenwicht. Dan ben je niet gebaat bij klachten die dat dagelijkse leven flink in de weg zitten. Juist daarom is het belangrijk dat er meer openheid komt over wat overgangsklachten zijn, hoe ze het leven kunnen beïnvloeden en vooral wat eraan te doen is. Stel je immers eens voor dat je vlak voor een presentatie of vergadering zit en je het ineens bloedheet krijgt. Dat wordt alleen maar erger als je vermoedt dat je het onzichtbaar moet houden en er niet over kan praten. Als een vrouw zich niet hoeft te schamen voor opvliegers, is dat al een stap in de goede richting. Dat het bespreekbaar wordt, is enorm belangrijk. Nog altijd blijkt dat in veel gevallen niet zo te zijn. Vooral op het werk blijkt het een taboe.

In een nieuw onderzoek van vakbond CNV onder meer dan tweeduizend vrouwelijke leden zegt 84 procent psychische of lichamelijke klachten te ervaren door de overgang. 70 procent zegt last te hebben van slapeloosheid, 67 procent van vermoeidheid en 72 procent van opvliegers. Ook hebben vrouwen last van stemmingswisselingen (54 procent), hoofdpijn (30 procent) en hebben ze psychische klachten (26 procent). Het zijn uitkomsten uit een onderzoek dat begin 2021 is gepubliceerd.

Overgang is nieuwe levensfase

De andere kant van het verhaal is dat vrouwen niet bij voorbaat al moeten denken dat ze een vreselijke tijd tegemoet gaan als ze boven de veertig jaar komen. “Als je ervoor open staat begint er een heel nieuwe levensfase,” vertelde gynaecoloog prof. Dr. Eylard van Hall al jaren geleden in een interview. Hij schreef het boek: Vrouwen zijn gezonder dan u denkt, en legde regelmatig uit dat je als vrouw vanaf het moment dat je in de menopauze terecht kwam, van veel zaken verlost was. Wie geen tot weinig klachten ervaart en de zorg voor het gezin ziet afnemen krijgt een flinke dosis vrijheid. Er begint na de menopauze een heel nieuwe levensfase. De overgang is een natuurlijk verschijnsel, dat is wat Van Hall duidelijk maakte. Het is in geen geval een ziekte.

Even praktisch over de overgang

-Wat is de overgang?

Wat de overgang dan wel is? Medisch gezien is het de periode in het leven van de vrouw waarin ze haar vruchtbaarheid verliest. De hormoonproductie neemt langzaam af. De menstruaties houden op. Dat gebeurt niet van de ene dag op de andere, dat verloopt geleidelijk. De veranderingen die dit met zich meebrengt kunnen zowel lichamelijk, emotioneel als van seksuele aard zijn. Klachten die zich het meest vaak voordoen zijn hevige en onregelmatige bloedingen en opvliegers. Deze hele periode heet de overgang ofwel climacterium. Het doet zich gemiddeld voor tussen het 48ste en het 56ste levensjaar.

-Hoe lang duurt de overgang?

Een lastig te beantwoorden vraag. Gemiddeld vier tot zes jaar, maar het kan in een jaar voorbij zijn en soms duurt het wel tien jaar of langer.

-Wat is de menopauze?

Officieel is menopauze het woord voor het moment waarop de laatste menstruatie was. Dat kan dus eigenlijk achteraf pas worden bepaald. Gemiddeld doet de menopauze zich voor op 52-jarige leeftijd.

Hoe weet ik dat ik in de overgang ben?

Een vrouw merkt dat ze in de overgang is als ze minder regelmatig menstrueert. Vaak gaan die menstruaties gepaard met opvallend meer bloedverlies. Bij sommige vrouwen doen zich in die periode ook stemmingswisselingen voor, opvliegers en zweetaanvallen. Totdat de menstruatie helemaal ophoudt en de menopauze daar is. Vaak kun je dat pas een jaar nadat er niet meer wordt gemenstrueerd vaststellen.

Heb je geen overgangsverschijnselen of klachten dan kun je erachter komen of je in de overgang bent door bloed te laten prikken. Dan wordt de oestrogeenspiegel bekeken die in de overgang laag is. De hypofyse maakt, zonder dat dat langer nodig is, het luteïniserend hormoon en het follikel stimulerend hormoon aan (respectievelijk LH en FSH). Deze hormonen stimuleren de geslachtsklieren en spelen een rol bij het in gang zetten van de menstruatie, bij de rijping van eiblaasjes. In de overgang ontstaat er als het ware een overdosis aan LH en FSH. Het laat zich raden dat deze metingen in het begin van de overgang enorm kunnen verschillen. Het schommelt constant, dus dat is best lastig vast te stellen. Tegen de tijd dat het wat stabiliseert en inderdaad hoog blijkt, heb je vaak zelf al wel in de gaten dat je in de overgang bent doordat je nog nauwelijks menstrueert of helemaal niet meer.

Medicatie tegen overgangsklachten

Bij zware overgangsklachten kunnen hormonen voorgeschreven worden om het oestrogeentekort te verhelpen. Daar kleven risico’s aan. Het is een keuze die een vrouw in overleg met een arts zelf moet maken. Daarentegen blijken regelmatig bewegen, het vermijden van stress, niet roken en gezonde voeding ook soelaas te bieden.

Overgangsklachten verhelpen

  • medicatie
  • meer bewegen
  • niet roken
  • gezond eten
  • stress vermijden

Week van de Overgang

Om meer te weten te komen over de overgang en de omgang met overgangsverschijnselen of het taboe op overgangsverschijnselen zoveel mogelijk te doorbreken, is er een jaarlijkse overgangsweek. De week van de Overgang. Deze aandacht voor de overgang en de informatie daarover zijn enorm belangrijk. Niet zo gek eigenlijk als je weet dat iedere vrouw er mee te maken krijgt, ongeveer de helft van de Nederlandse bevolking. De werkelijke impact ervan is nog altijd vrij onbekend en inderdaad ook vaak nog een taboe. In 2021 was het thema: Overgang op de agenda.